De knoopmangrove

In dit artikel:

De knoopmangrove (Conocarpus erectus), vaak aangeduid als buttonwood, is op Curaçao een soort die voorkomt in de hogere overgangszone tussen getijdengebied en vast land. Het is geen „echte” mangrovesoort maar een mangrovemetgezel: hij groeit naast typische mangroves maar heeft andere levensvormen en aanpassingen. In het Papiaments heet hij „mangel blanku”, wat soms verwarring geeft met de witte mangrove, een geheel andere soort.

Uiterlijk en groei: de naam verwijst naar de knopachtige, dichte bloemhoofdjes die in vertakte trossen verschijnen en kleine kegelvormige vruchten vormen. De knoopmangrove kan zich laag struikachtig manifesteren of uitgroeien tot een boom van maximaal circa 20 meter. In tegenstelling tot de rode mangrove vermeerdert hij zich niet met levende propagulen maar via zaaddozen. De bladeren staan afwisselend (niet tegenover elkaar), zijn leerachtig, puntig en hebben gladde randen; er bestaat ook een zilverbladige variant (Conocarpus erectus var. sericeus) die veel gebruikt wordt in tuinen en openbare beplantingen.

Ecologische aanpassingen: bij de basis van elk blad zitten twee suikerklieren die nectar afscheiden om mieren aan te trekken. Deze mieren fungeren als bewakers en verminderen vraatschade door herbivoren en schadelijke insecten — een strategie die vaak voorkomt bij bomen op voedselarme bodems. Wat zoutbeheer betreft werkt de knoopmangrove vooral via passieve uitsluiting in de wortelcellen: water wordt opgenomen terwijl veel zout buiten wordt gehouden. Overtollig zout dat toch binnenkomt, wordt opgeslagen in oudere bladeren die later afvallen, waardoor zout geleidelijk uit het plantenlichaam wordt verwijderd.

Habitat en gebruik: de soort groeit doorgaans op gewone, poreuze gronden (niet in modder) en heeft daardoor een regulier wortelstelsel zonder speciale ademhalingswortels. Omdat hij redelijk tolerant is voor zoute bodems, wordt hij vaak ingezet voor landscaping langs de kust; voorbeelden op Curaçao zijn beplantingen langs de weg naar Carmabi bij Piscadera en tegenover Harbor Village.

Achtergrond auteur: het artikel is van Ir. Paul Stokkermans, gepensioneerd landbouwingenieur en voormalig directeur van Carmabi; hij is momenteel directeur van Scientegia Solutions. Dit artikel sluit een serie over de vier Curaçaose mangroves af; een volgende bijdrage zal ingaan op de rol van mangroves bij bescherming van land en zee.