Van Heinde en Verre: Notities van een terugkomer #65
In dit artikel:
Kees Broere onderzoekt in zijn nieuwste column het Nederlandse begrip “ondermijning” — de gevaarlijke vervlechting van onder- en bovenwereld — en trekt lijnen tussen het Caribische deel van het Koninkrijk en Nederland zelf. Na jaren wonen op Curaçao hoorde hij het woord daar vaak gebruikt worden om te beschrijven hoe misdaad en gezag in elkaar schuiven: criminele netwerken vinden economische en bestuurlijke openingen en schuiven zo de grenzen tussen wetteloosheid en orde op.
Broere besteedt aandacht aan het werk van de Britse historicus Mark Galeotti (Homo criminalis) om te onderbouwen dat misdaad floreert waar economische infrastructuren die activiteiten mogelijk maken. Historisch waren dat VOC- en WIC-netwerken; recenter waren het offshorebanken in de Cariben en tegenwoordig ook sectoren als online gaming. Die verbindingen maken ondermijning geen louter lokaal probleem: handel in drugs, wapens en mensen kan binnen de koninkrijksstructuur ook in Nederland ontwrichtende effecten hebben. Daarom investeert “de rijke broer” Nederland al jaren in het bestrijden van ondermijningspraktijken op Aruba, Curaçao, Sint-Maarten en de BES-eilanden.
Een persoonlijk voorbeeld illustreert hoe wijdverspreid het gevoel is: een Bonairiaanse vriend — advocaat en scherpdenkend — noemde Nederland zelfs een “maffiastaat”, waarmee hij wilde aantonen dat ondermijning ook in het Europese deel van het Koninkrijk stevig aanwezig is. Broere wijst op concrete fenomenen: drugslabs in leegstaande stallen en schuren in Brabant, waar chemisch afval de lokale natuur schaadt, en op de toenemende invloed van criminele geldstromen op lokale politiek. Hij verwijst naar Pieter Tops en Jan Tromp, die beschrijven hoe sommige gemeenteraadsleden mee lijken te bewegen met criminele belangen.
Broere sluit niet met een pasklaar oordeel, maar met een sombere verwachting: in de strijd tussen onder- en bovenwereld lijkt de onderwereld op veel plaatsen de beste kaarten te hebben. De column maakt deel uit van zijn reeks "Van Heinde en Verre: Notities van een terugkomer"; Broere keerde in 2024 terug naar Nederland na ruim dertig jaar in het buitenland en schrijft wekelijks over wat hem opvalt bij het herinburgeren. Zijn observaties bieden een brug tussen lokale anekdotes en bredere, structurele problemen rond macht, economie en criminaliteit.